Alberte Momán (Ferrol. 1976) confésase ser unha persoa que escribe, que fuxe das diferenzas entre xéneros e que só busca atopar o argumento co que contar aquilo que, dunha ou doutra forma, marca a súa vida. Despois de publicar un bo monte de libros, sobre todo de poesía, caso de O lobo da xente (Ed. Positivas, 2003, Premio Narrativas Quentes), ou O alento da musa (Difusora, 2007), e tras trazas o camiño en Os quilómetros que percorremos dende aquela (Ed. Toxosoutos, 2011), segue fluíndo agora polas Tripas, no seu recente poemario publicado pola Editorial Belagua en formato bilingüe galego – castelán. Sempre tentando transgredir os límites, descríbese nesta entrevista, onde declara que calquera dos seus libros podería definirse pola súa propia banda sonora, dada a importancia que a música ten na súa traxectoria.
Pregunta (P): Para escribir poesía, un nace ou faise?
A poesía é un vehículo, un medio para comunicar, que xorde, polo menos no meu caso, dunha necesidade de expresar o que doutro xeito ficaría oculto. O que nace, co tempo e coa estimulación precisa, nas persoas é esa necesidade de expresar algo por medio da poesía. Pero, como todo medio, precisa dunha aprendizaxe, dun proceso de imitación por medio das lecturas que se van acumulando e un tempo no que se interioriza todo o aprendido e faise propio, definindo un estilo, un modo de contar.
Por outra banda, atópase a parte na que a persoa observa e analiza o seu entorno, para sacar conclusións que irá vertendo na poesía.
Todo ese traballo non nace de xeito espontáneo, cómpre realizalo amodo, con vontade tamén de experimentar, innovar, e polo tanto cunha parte de ensaio e erro.
(P): O teu último poemario, Tripas, está escrito en dúas linguas, galego e castelán. Por que esta escolla?
Tripas é unha recompilación de textos que fun acumulando durante os últimos anos. No momento no que decidín reunilos, a primeira opción que pensei foi a de reescribilos na norma internacional do galego ou portugués padrón. Despois pensei que ese era un traballo que non estaba capacitado para facer, pero quedei coa parte de darlle carácter internacional á obra. Xa tivera experiencias coa tradución en libros como Erótica (Redelibros. 2016. Premio Francisco Añón de poesía 2004) (Portugués/Inglés) ou A seiva calcinada (Lastura. 2014) (Galego RAG/Español/Italiano), chegando con esas publicacións a lugares insospeitados. Así que decidín contactar con quen quixese realizar a tradución e avanzar nesa liña.
Non sen reticencias con respecto ao español, dada a situación diglósica que se dá na Galiza, non me considero unha persoa que tema utilizar outras linguas no traballo de creación.
Neste caso en concreto, no que mostro, entre outras cousas, a miña infancia en Ferrol e a influencia que esta cidade tivo en min, o español debía ter certa presenza xa que eu, como neofalante, tiven unha educación case exclusivamente en español e expreseime nesa lingua até ben entrado na adolescencia. Coido que aqueles tempos Ferroláns, aínda hoxe, enténdoos mellor en español, ou máis ben na xerga que falaba naquel tempo, mestura doutras linguas e modos de expresión.
(P): Adoita dicirse que a poesía é o xénero literario máis realista, cal é a túa percepción?
Se cadra, na poesía autoras e autores deixan un pouso maior, falando da súa propia persoa, en todo o que escriben. Non se produce o proceso de separación autoría/obra que se dá na narrativa, para crear obras de ficción, ou cando menos na narrativa máis comercial.
Esa intimidade proporciona unha visión persoal da realidade. Con todos eses retallos, pódese elaborar o contexto no que cada autor ou autora vive.
(P): Escribes aquí coas tripas, dun xeito moi intimista e pegado á pel. Que pretendes evocar nos lectores e lectoras?
Neste Tripas sigo o ronsel daquel Os quilómetros que percorremos dende aquela (Toxosoutos. 2011). Basicamente, trátase de escrita terapéutica. Pretendía comprender todo o que me tiña acontecido, e para iso verbalizalo, facelo visible, palpable para tentar analizalo de xeito máis obxectivo.
Sempre coidei que dar unha forma máis literaria a esa terapia podía crear un contexto no que outras persoas aportasen a súa visión, case como nunha terapia de grupo, e poder, deste xeito, chegar a conclusións máis acertadas das que podería sacar individualmente.
Co tempo, deime conta de que o que eu contaba non me pertencía a min en exclusiva, que había moita outra xente que tiña eses mesmos medos ou inquedanzas que eu mostraba nos meus textos. Esa situación deume azos para continuar.
Pretendía, por tanto, remoer as tripas tamén de quen le, para que se expoña, que se ispa, sentindo a proximidade das persoas que ten ao redor. Coido que é unha forma de eliminar esa proxección de nós mesmos, sempre ficticia, e ficar espidos diante dese espello social que se oculta por tras das caretas que proporcionan unha falsa seguridade e nos afastan do que realmente somos e das emocións que pagan a pena.
(P): No propio poemario tamén reflexionas sobre o propio papel da poesía, con versos coma estes: “Para que serve a poesía se non vai a ningures? Que fica prendida na voz primeira, se traspasar os seus muros de silencio? Existe só para deixar un cadáver podrecendo na gorxa, obstaculizando a saída da voz, que mingua”.Xa queda abondosamente claro, pero que supón para ti o exercicio poético?
Para min, a expresión poética é un instrumento para botar fóra todo o que se precisa que sexa visible. É un berro gutural que extrae o que verdadeiramente levamos dentro. Por tanto, finxir na poesía é xogar coas palabras. Neste sentido, xogar coas palabras é verdadeiramente fácil, até as máquinas son quen de facelo, como xa demostraran hai anos os Aduaneiros sen Fronteiras.
Por iso, paréceme importante romper coa censura imposta e, máis importante aínda, coa autocensura.
(P): Fai falta que o poeta pase por unha situación traumática para poder escribir algo que impacte?
Iso dos traumas é algo moi persoal. Coido que é máis ser quen de empatizar co mundo, con todo o que nos rodea, sentilo como noso, implicarnos até o punto de expresalo xa non dende unha perspectiva individual, senón como ese todo do que formamos parte. O que impacta está aí, no que temos asumido, no que temos xa normalizado, só se precisa contalo de forma que quen le se involucre, que o vexa como algo novidoso, algo do que el ou ela tamén forma parte. E con iso, mostrar a disconformidade, a discordancia, a atonía. Romper coa normalidade mostrando os nosos puntos febles, que son practicamente universais.
Nese sentido, o estado de conformidade absoluta non vai traer unha escrita intensa.
Coido que cómpre espirse sen esperar que ninguén máis nos imite. É preciso tensar a corda mostrándose a un mesmo e dicir ao mundo que el é igual a nós, pero con máis roupa.
O trauma, simplemente polo trauma non di nada. Diso xa están cheos os telefilmes de sobremesa, vistos só por quen gosta do lercheo. Pero eu non falo de sensacionalismo, tento chegar moito máis aló.
(P): Es sobre todo un poeta, mais como te sentes escribindo noutros xéneros?
A palabra poeta sempre me doeu, mancándome até o máis fondo. E debemos ter en conta que do máis fondo sempre se sae, de forma natural, atravesando algún esfínter. Sempre me considerei unha persoa con necesidade de contar as cousas que lle gustaría que tivesen contado outros ou outras.
Para min, sobre todo nos últimos tempos, non hai moita diferenza entre os xéneros. Pretendo ser breve escriba o que escriba e na poesía o que fixen foi regular as marxes do procesador de textos para que o verso nunca chegue ao final da páxina.
De xéneros gústalles falar a persoas con debilidade polos caixóns e as cuadrículas. Malia ser de letras, sempre apreciaron as figuras xeométricas. Persoas que viven moi fóra da realidade e que se atopan moi cómodos con autores e autoras mortas. Están eles e elas, o canon, e os que pretenden o seu círculo de privilexio. O resto do mundo, o mundo real, é, afortunadamente, outra cousa.
Neste sentido, coido que nunca deixei de escribir poesía, sen chegar a ser nunca un poeta. Poetas, para min, son aquelas persoas que me quitaron o traballo de escribir o que non estaba escrito como a min me gusta.
(P): Amais da túa labor como escritor, tamén desempeñaches funcións de editor. Como e por que rematou a experiencia e que conseguiches con ela?
Para min a escrita serviu para atoparme con xente extraordinaria, verdadeiros e verdadeiras poetas, e persoas prescindibles ás que non me vou referir. Volvendo á pregunta anterior, eu quería que a xente que me quitaba o traballo de escribir, tivese un lugar onde publicar a súa obra. Conseguín comezar a facelo, pero para que a idea puidese ter continuidade tiven que converterme nun cobrador de débedas pendentes. Eu quería editar, non visitar morosos. Así que deixeino.
(P): Se tiveses que elixir o teu poemario favorito, poderías dicirnos un?
O meu poemario favorito nunca sería meu. Tampouco creo que puidese dicir un único poemario. Preferiría ir sacando poemas dun e doutro libro, ou dun e doutro autor ou autora e con todos eles compoñer un volume.
Na Galiza teño autores e autoras que resaltaría sobre o resto. Dende sempre, fun un fan absoluto da oralidade de Antón Lopo, dos textos perfectamente compostos de María do Cebreiro e do seu pai tamén, de Ana Romaní, a musicalidade de Luísa Villalta, Lupe Gómez, o xeito de recitar de Anxo Angueira, o M-talá de Chus Pato, prescindiría da obra anterior ao Libro da egoísta de Yolanda Castaño pedíndolle que fose así de egoísta nos seguintes. Coido que podería acabar compoñendo un libro que sempre ficaría inconcluso. Creo que na Galiza hai grandísimas poetas, coido que máis mulleres que homes. Estou certo de que esquezo un número maior de nomes dos que escribín.
En canto á literatura internacional, coido que sería preceptivo nomear a Jonh Berger, Hans Magnus Enzensberger, a poesía narrativa de Boris Vian, Gioconda Belli e un longo etcétera que non sería quen de compendiar neste momento.
(P): Como ves o futuro da poesía actual, sobre todo na Galiza?
A poesía na Galiza ten moito futuro, sempre dentro do círculo reducido de persoas que escriben/len. Un dos grandes problemas da poesía na Galiza é que non é quen de rachar con ese círculo. Neste pais existen os e as poetas mortas e o resto é terra de ninguén, un ermo que ningunha persoa quere visitar.
Por outra banda é lóxico que así sexa, sobre todo nun país que se pretende musealizar, porque os mortos non fan ruído nin se revolven, perfectos para expoñer sobre paredes brancas.
(P): Cales son as túas influencias literarias e culturais á hora de poñerte a escribir?
Coido que cada texto que escribín podería ter unha banda sonora. A música é fundamental no meu proceso de creación. O exemplo máis evidente foi o da micronovela incluída na Triloxía Vattene!, O legado extraterrestre, na que todo o texto se cruza con fragmentos das cancións de The Meteors, grupo que deu nome ao xénero psychobilly. Sempre escribo pensando en música. Por outra banda, coido que recollín e recollo nos meus textos a bagaxe de todo o que fun lendo na miña vida. Coido mesturar os románticos alemáns co dadaísmo e o surrealismo posterior. No fondo, supoño que como todo o mundo, son un enorme plaxiador.
(P): Estás inmerso nalgún proxecto literario do que nos poidas avanzar algo?
Agora veño de rematar unha micronovela en español que sairá nos próximos meses. Unha especie de novela negra na que volvo sobre a idea dos superheroes, pero despoxándoos do seu glamour. Idea que xa tratara noutros relatos anteriores. Se revisásemos os heroes clásicos como Superman, veríamos que están construídos a imaxe e semellanza de deus, por ausencia material de este. Outórgaselles a capacidade de representar a moral na terra e de cometer todo tipo de atrocidades con tal de manter esa moral intacta. Os heroes pasan a ser poder executivo e xudicial, ao tempo que verdugos nunha sociedade submisa e eternamente agradecida. Nos meus textos, pretendo darlle a volta a esa concepción, recreándome na figura do antiheroe.
Lecturafilia 