Hai uns meses lin Alén Alén, de Luz Pichel, unha poeta que homenaxea a esa aldea onde naceu, situada no concello de Lalín e cuxo nome significa “máis alá” ou “o máis alá”. Segundo ela mesma confesa, alí aprendeu a falar nunha lingua que podería morrer pero non quere, e para ela o galego é un dos nosos patrimonios inmateriais que máis urxe conservar.
Nada no 1947, Pichel é autora dos libros de poesía El pájaro mudo (Ediciones La Palma, 1990. Premio Ciudad de Santa Cruz de la Palma), La marca de los potros (Diputación de Huelva, 2004. XXIV Premio hispanoamericano de poesía Juan Ramón Jiménez), Casa pechada (Fundación Caixa Galicia, 2006. XXVI Premio Esquío de Poesía), El pájaro mudo y otros poemas (Universidad Popular José Hierro, 2004), Cativa en su lughar / casa pechada (col. Diminutos salvamentos, ed. Progresele, Madrid, 2013) y Tra(n)shumancias (col. eme, Ediciones La Palma, Madrid, 2015), CO CO COU (La uÑa RoTa, 2017) e Alén Alén (La uÑa RoTa, 2021).
Coñecémola mellor neste Cuestionario Proust:
1. O principal trazo do teu carácter? A tolerancia á dor e á frustración.
2. Que calidade aprecias máis nun home? A suma de bondade e intelixencia.
3. E nunha muller? A suma de bondade e intelixencia.
4. Que agardas das túas amizades? Amor.
5. O teu principal defecto? A tolerancia á dor e á frustración.
6. A túa ocupación favorita? Son dúas: a poesía -lela e escribila- e coidar a casa que foi dos meus pais.
7. O teu ideal de felicidade? Non sei, non entendo ben a pregunta.
8. Cal sería a túa maior desgraza? Perder unha filla ou un neto, claro.
9. Que che gustaría ser? Unha muller capaz de facer aínda máis cousas ao mesmo tempo e que non cansase nunca. A mellor das avoas.
10. En que país desexarías vivir? Todo o mundo é bonito pero, de ter que escoller, nunha Galicia que respectase os carballos e que non metese as granxas de porcos nas cociñas da veciñanza nin botase os purís ao pé dos pozos da auguiña de beber a xente. Nunha Galicia onde a xente non presumise de ter enchufe para se operar no Clínico sen agardar na lista de espera. Nunha Galicia onde se respectase moi agradecidamente a xente que fala galego desde sempre, aprendendo desa xente a súa fonética, a súa prosodia, a maneira divina que teñen de usar os pronomes sen erro e de coller as verzas sen esgazar a col, o seu humor limpo e intelixente, que non precisa vestirse de muller para facer rir. Nunha Galicia que cambiase o concepto de “xente paleta” polo concepto de xente de memoria e de cultura. Nunha Galicia onde Don Antonio non se ría de Leontina porque fala castrapo, a pobre, tan ben como fala ela o castelán, que o fala moito mellor ca Don Antonio fala o Inghlés ou o galego mesmamente.
Gustaríame vivir nunha Galicia que non dixese “eu nunca serei yo” porque esa é unha expresión xenófoba, unha Galicia tranquila que non precisase levar una chapa que diga “eu falo galego”, porque non é bonito presumir do que unha posúe e menos se iso que se posúe resulta ser herdado dos ancestros, é unha expresión de estúpido orgullo dos bens que unha ten, como ben se vería se alguén viñese coa chapa de “je parle français”, “I speak english, que o saibas”.
11. A túa cor favorita? Depende.
12. A flor que máis che gusta? A celinda. Hai quen lle chama falso xasmín ou tamén azahar pero non é nada diso, é a celinda, un arbusto que se dá moi ben en Galicia, rústico, algo invasivo. O seu arrecendo!!
13.– O paxaro que prefires? Os pardais metíanseme no cuberto, pero xa foron aprendendo a non entrar alí e andan sempre contentos, aparentemente. As bubelas, fermosísimas, van polo mundo de dúas en dúas, adóroas.
14. Os teus autores/as favoritos en prosa?Edmondo D’Amicis.
15. E poetas? Hei de recoñecer que sempre sentín máis devoción por meu pai ca por miña nai, pero nunca llo dixen a ningún deles, iso non se fai.
16. Un heroe de ficción? Marco, o de “De los Apeninos a los Andes”. En serio. Pois é que de pequena non había máis ca este libro na casa, o Corazón de D’Amicis. Eu lía nel deseguido, case que o sei de memoria. Se me metía debaixo dunha cama para lelo, non me vían chorar os meus irmáns e non se rían de min.
17. Una heroína? Miña irmá, que quedou coidando de sete irmáns con catorce anos, mentres miña nai emigrou para ese país que hoxe resulta (para algunha xente) “innombrable”e que se chama Venezuela.
18. O teu músico ou música favorito/a? A boa.
19. O teu pintor ou pintora preferido/a? Os bos.
20. O teu heroe ou heroína na vida real? Na pregunta anterior sobre a heroína, non se especificaba se había de ser de ficción ou real, escollín real alí, así que agora contestarei referíndome á ficción:
A miña heroína de ficción é miña nai cando era principesa e vivía nun país marabilloso onde sempre era verán. O país chamábase Venezuela e Venezuela estaba en Barquisimeto e eu tiña catro, cinco, seis, sete, oito anos. Alí sabíase falar o castelán, alí si, e comíase froita todo ano porque iso alí era importante. Aquela miña heroína era loiriña de pelo rizo e longo, segundo a opinión de cantos a coñeceran, a máis guapa de tódalas nais, dicían, e ben seguro que pintaba as uñas de cor vermella, o mesmo ca a mestra. Seguro que cando voltase non se lle podía tocar. Vivía en Caracas, que era un sitio que había na Illa Margarita de Venezuela (Barquisimeto) nun palacio que daba a una rúa moi ancha e coidaba una rapaciña fea, filla única dunha nughallá que precisaba que a serviran un fato de “doncellas”. Gañaba cartos que se multiplicaban milagrosamente cando pasaban a chamarse pesetas. Non chegaban nunca a nada. Escribía cartas de amor vía air mail que se recibían un mes despois de que foran escritas e facían chorar de emoción a meu pai, cousa que a min me daba moitísimo pracer.
21. O teu nome favorito? Non sei.
22. Que hábito alleo non soportas? Non importa.
23. Que é o que máis detestas? En relación coas persoas, o rancor, a incapacidade para perdoar. No espazo público, o neoliberalismo económico este, que garda no corazón mesmo a memoria e a semente do fascismo.
24. Unha figura histórica que che poña mal corpo? Hitler, como hiperónimo.
25. Un feito histórico que admires? A Declaración Universal dos Dereitos Humanos.
26. Que virtude desexarías posuír? Xenerosidade, bondade, intelixencia.
27. Como che gustaría morrer? Coidadiña e querida, coma todas.
28. Cal é o estado máis común do teu ánimo? A preocupación.
29. Que defectos che inspiran maior indulxencia? Os que teñen que ver coa inxenuidade e a boa fe.
30. Tes unha máxima ou lema de vida? Dúas:
— Ninguén diga que lle fixen mal conscientemente.
—Ser da aldea para pertencer ao mundo. Ser do mundo para restaurar o berce onde nacín.
Lecturafilia 