(Dende agora, e durante uns cantos domingos, o escritor moañés Juan Parcero, fará unha serie de recensións de clásicos para este blog. Velaí vai a primeira colaboración, que trata precisamente de Crime e castigo, de Dostoievski)
PRESENTACIÓN
En case tódalas ocasións o lector busca unha lectura que se axuste aos seus gustos, un libro que cumpra cunhas expectativas creadas por un compañeiro, un mestre, unha publicidade. Outras veces danse milagres, como que o libro atope ao lector. Nun garaxe, remexendo entre apuntes da EXB, tentando de dar cunha caligrafía infantil, tropézase cunha caixa plástica chea de volumes antigos con tapas de cores rechamantes e letras douradas no lombo e na portada e, enriba de todos, observando os teus movementos, un groso exemplar de La madre, de Gorki. Con inaudita curiosidade, pois nin coñeces ao autor nin á obra, les a primeira páxina e, cando levantas novamente a vista, pasaches cincuenta follas, correron cincuenta minutos e estás metido de cheo na novela. Ese é o comezo, despois pasas a Pushkin, a Gogol, a Tolstoi….
A literatura rusa pasa de ser un exotismo a converterse en case unha obsesión, polo seu trato do existencialismo, o realismo doloroso co que trata a miseria, humana e material, describindo un tempo, un país e unhas xentes que son como calquera outra xente de outro país. E de maneira inverosímil, rozando o místico, aparece Dostoievski, arrebatador, dono dun coñecemento do sentimento humano, da psicoloxía persoal e das correntes filosóficas que o atan á súa sociedade e ao mundo que non ten igual na literatura universal. A vida púxolle tódolos atrancos posibles ao desenvolvemento do seu talento: grave enfermidade, estudios militares impostos polo pai, recoñecemento das súas primeiras obras e posterior deportación a Siberia, morte das mulleres que amaba, morte tamén prematura da nai que adoraba… pero por riba de todo a súa forza creadora ergueuse para crear novelas que na súa maioría están entre as cen mellores de tódolos tempos, sendo influencia de case tódolos escritores do século XX.
CRIME E CASTIGO
Mozart, con catro anos tocaba diversos instrumentos, coñecía os resortes dos sons, dominaba canto a música abarcaba. A influencia do pai foi inmensa e fixo que o pequeno dese co seu verdadeiro don. Mais o que convertía nun xenio a ese pequeno era a interpretación que facía da linguaxe musical, xa que el non lía as notas no pentagrama, senón que sentía cómo os instrumentos soaban na súa cabeza como si dunha orquestra se tratase. Por iso o seu talento resulta tan puro, tan exento de influencias. O pequeno tiña algo, dado por unha forza superior e inexplicable que o facía único. Algo semellante podemos chegar a experimentar coa lectura de calquera escrito do enxeñeiro peterburgués. En cada páxina atopamos unhas capacidades que raian o irreal, imposibles de atopar en calquera outro, unhas calidades que teñen que ser innatas por extraordinarias e orixinais. En numerosas ocasións atoparémonos lendo unha frase de análise persoal dunha personaxe e preguntándonos en ton baixo: “isto penseino, sentino, pero xamais crin que alguén puidese chegar a tal profundidade, asumía que isto só o pensaba eu, que era un terreo meu e que ninguén máis sentiría tal cousa”. Poderíamos dicir que Dostoievski lía a alma do home como Mozart a música: a outro nivel infinitamente superior. O acto de ler Crime e castigo debería ter uns pasos previos, ter lido con anterioridade algo do autor, sen ir máis lonxe, Niétochka Nezvánova, Noites Brancas ou O xogador. E dicimos isto porque adaptarse aos personaxes rusos, onde continuamente se usan ata catro nomes para definilos, á complicada situación rusa do século XIX, á maneira de expresarse e afondar no intelecto do lector… non é doado. E é que Crime e castigo caracterízase por ser unha obra densa, basta, compacta, chea de matices, filosofía, realismo patético, pobreza extrema, fame, sonos irrealizables. A todo iso chamóuselle realismo psicolóxico e Dostoievski é o mestre. Cada paso que se da cara ao fondo do pensamento do seu atormentado e totémico protagonista, Ródion Raskolnikov -figura estudada profusamente por Nietzche e psiquiatras contemporáneos noutro exemplo da impresión causada polo escritor- nos acerca a fervenza dun río que leva todo o peso da explicación dos motivos sociais que poden levar a cometer un crime. E en cada parlamento entre os protagonistas laten a soidade, a asfixia vital e mesmo a vexación persoal. E en cada parlamento de Raskolnikov, na súa cruzada para afirmar o seu propio “eu”, damos coas pistas que o conducen ao inevitable da consecución do crime, por non ser menos, por respectarse a si mesmo como cidadán, mesmo para afirmar a súa cordura. O cadro que ofrece a obra é tan real que as preguntas sobre a posibilidade da vida en esas condicións resultan inevitables. Os detalles de cada rúa de San Petersburgo, transitadas polos seres que danzan nas liñas do libro, son tan numerosos e precisos que chegada a metade da obra parece que a cidade non ten segredos, que é a nosa, que coñecemos cada esquina, cada tugurio, cada taberna. O que pasa ao final é lóxico: desexamos voar a esa cidade para ver se a beleza do seu río, as illas e as rúas maxestosas seguen a existir.
Unha derradeira curiosidade. Un dos primeiros estudios que se fixo sobre literatura rusa débese á galega Emilia Pardo Bazán e chámase “La revolución y la novela en Rusia”. Adiviñan de ónde sacou a idea a autora para facelo? Efectivamente, despois da súa conmoción, no máis fondo da alma, que sufriu ao rematar Crime e Castigo.
Lecturafilia 