Os premios literarios sempre nos dan grandes sorpresas. Así aconteceu este ano co Premio Illa Nova de Narrativa, convocado pola Editorial Galaxia co obxectivo de dar a coñecer novos talentos, e que nesta edición nos sorprendeu con Oito días sen Eva Cortes, da xornalista pontevedresa Sara Vila.
Nada no municipio de As Neves no 1989, Sara Vila é licenciada en Xornalismo pola Universidade de Santiago de Compostela. Como autora acadou en 2016 o primeiro premio no Certame Literario Viadutos de Redondela polo relato “Adeus, María”. Traballa como xornalista en Pontevedra dende 2012, e neste eido foi recoñecida co segundo premio Comunicar en Igualdade 2019 polo artigo “O noso toque de queda”. O
Pregunta (P): Como e cando xermola en ti a idea de escribir unha novela?
Hai xusto un ano, no inverno de 2020. Dende o primeiro confinamento dáballe voltas á idea dun relato curto sobre a desaparición dunha rapaza nova que comezara a escribir, pero que deixei a medias. Logo, no inverno, cando volveron impoñerse peches perimetrais e semiconfinamentos recuperei aquel relato, que foi medrando ata converterse nunha novela.
(P): Que supuxo gañar o Premio Illa Nova? Xa te presentaras en máis ocasións ou foi a primeira vez?
Para min foi unha ledicia moi grande, porque tiña a sensación de estar escribindo a cegas, sen saber se o que facía gustaría ou se estaba ben feito, era simplemente o que me apetecía contar. Logo, que un xurado dea o seu apoio á túa obra supón unha satisfacción moi grande, ademais de darche certa seguridade sobre o teu traballo. Nunca antes me presentara a este premio nin a ningún outro de novela. Si que fixera algunha incursión no relato curto, enviando algúns textos a varios premios, pero xa había uns anos que non escribía nada máis alá do meu traballo diario, que consiste en escribir noticias.
(P): Sara Vila é xornalista, e Antía Ubeira, a protagonista de Oito días sen Eva Cortes, tamén. Canto hai de ficción e de semellanza coa realidade?
Antía Ubeira é un personaxe inventado, pero ten moitas cousas de min e de moitas compañeiras xornalistas. Quixen reflectir nela algunhas das inseguridades que detecto nas mulleres, especialmente as que nos dedicamos a este oficio. Antía é unha persoa que está moi frustrada co seu traballo e, aínda que hai días nos que podo recoñecerme nela, en xeral teño unha visión máis optimista da miña profesión. Por outro lado, tamén quixen criticar, a través de Antía, os malos vicios dos medios de comunicación.
(P): A túa novela pertence ao ámbito da literatura de suspense. Por que empregaches este xénero?
En realidade a min o que me interesaba era contar o que ocorre despois dunha desaparición forzosa dunha muller, algo que lamentablemente acontece con certa frecuencia, dende a perspectiva dunha xornalista que non responde ao estereotipo. Non quería retratar unha xornalista intrépida que desvela grandes exclusivas, interesábame máis a dimensión persoal, a precariedade… un reflexo moito máis real do que é o xornalismo hoxe en día. Así, cos ollos de Antía, quixen trazar o cronograma dos feitos segundo ían ocorrendo e como a xornalista se ía implicando cada vez máis neles. Máis que formularlle un xogo ao lector para que adiviñe que ocorre con Eva Cortes e quen ten a culpa da súa desaparición, quixen reflectir os medos que actúan como mecanismo de control das mulleres para restarlles liberdade. E si, as nosas vidas, moitas veces, están cheas de suspense, como cando volvemos a casa soas polas noites, por exemplo.
(P): A novela é moi contemporánea, sobre todo porque reflexiona arredor de temáticas como o xornalismo, a precariedade laboral e, sobre todo, a violencia exercida contra as mulleres baixo múltiples formas. Que pretendías provocar no público lector?
A min gustaríame que con este libro outras mulleres se sentisen identificadas. Para min ler funciona moitas veces como terapia, recoñecerme nos sentimentos ou nos medos que describen outras mulleres nos seus libros axúdame a non sentirme soa. Máis que demostrar o que sentimos ou ilustrar sobre a violencia, a precariedade, as desigualdades… quixen expresalas para que quen as padeza se vexa aí, nos medos de Eva e de Antía, pero tamén na súa fortaleza e nas ganas de seren libres. Encantaríame que a novela servise, polo menos, para ser un punto de encontro doutras mulleres. Que alguén, cando me lea, pense “isto non só me pasa a min”.
(P): As mulleres loitan día tras día contra un sistema patriarcal que estende as súas gadoupas no ámbito profesional e no persoal. Cres que novelas como a túa poden axudarnos a que tomemos conciencia e que academos algún día a igualdade real?
Como dicía antes, non pretendo ilustrar nin demostrar nada. Pero ogallá contribúa a ofrecer narrativas novas coas mulleres, os seus problemas e necesidades como centro. Só así, falando de nós mesmas, construiremos un relato propio dende o cal tecer redes, coñecernos e reivindicarnos.
«E si, as nosas vidas, moitas veces, están cheas de suspense, como cando volvemos a casa soas polas noites, por exemplo».
(P): No tempo actual, o xornalismo é unha profesión que ve cuestionada a súa reputación continuamente, algo que abordas na novela. Como o ves o panorama a día de hoxe e como defenderías a necesidade desta profesión?
Eu penso que, malia as infinitas críticas que lle poidamos facer ao xornalismo, é un oficio cuxa vixencia é incuestionable, especialmente nos tempos que vivimos, nos que se fai imprescindible contar con información veraz e con garantías. Criticar as eivas coas que traballamos as xornalistas non significa ser pesimista, senón máis ben todo o contrario, significa querer ser mellores.
(P): O sensacionalismo é un dos males da cobertura de sucesos dende sempre, e Antía Ubeira debátese entre informar correctamente e poder pagar as facturas. Como conxeniar ambas cuestións?
Existen estratexias. Unha xornalista moitas veces atópase en situacións complicadas nas que se enfronta ás presións dos seus xefes, á ditadura do clickbait e aos seus propios principios. Pero existen oportunidades para facelo ben. Non sempre é preciso dar toda a información que se ten cando esta é irrelevante e só contribúe ao morbo. Por outra parte, cada vez existe maior sensibilización arredor da violencia machista e a presión do movemento feminista nas rúas dende 2018 fixo moito máis doado que as xornalistas feministas nos vexamos lexitimadas á hora de propoñer novos enfoques á hora tratar un crime ante os nosos xefes e incluso á hora de cuestionar o tratamento sensacionalista dos mesmos.
(P): A acción ten lugar en Pontevella, nun ambiente no que se combinan espazos urbanos e da contorna e que ten moitas semellanzas con Pontevedra. Por que escolliches esta localización e non lle puxeches o nome da real?
Quizais por deformación profesional. Ao principio quería inventar unha cidade, pero non era quen de facelo! Precisaba agarrarme a algo real para describilo e rematei creando unha Pontevedra ficcionada á que chamei Pontevella. Neses meses nos que escribía saía moito a pasear pola beira do río e foi inevitable que se coase na historia. Por outra parte, non quería falar de Pontevedra por medo a introducir algún dato inexacto sobre a cidade.
(P): Ademais da acción propia da investigación arredor da desaparición de Eva Cortés, no libro ten unha importancia vital o debate sobre a maternidade. De que forma se trata este tema?
Quixen tratalo como unha cuestión máis que serve para controlar a liberdade das mulleres. Por un lado, as dificultades para ser nai que impón un mercado laboral precario, que en moitos casos nos obriga a escoller entre ser nais ou continuar cunha carreira profesional ou que, directamente, nos fai postergar ese desexo porque os salarios non alcanzan. Polo outro, quixen formular tamén os dereitos sobre os nosos corpos e os prexuízos arredor dos abortos voluntarios. Os embarazos non desexados foron sempre unha forma de controlarnos. En definitiva, non creo que ambas cuestións sexan opostas, senón que teñen que ver con algo que se trata en todo o libro: os impedimentos que se nos poñen en todas as facetas das nosas vidas ás mulleres, tamén no que ten que ver coa maternidade, para que non fagamos o que realmente queremos facer.
«Cada vez existe maior sensibilización arredor da violencia machista e a presión do movemento feminista nas rúas dende 2018 fixo moito máis doado que as xornalistas feministas nos vexamos lexitimadas á hora de propoñer novos enfoques á hora tratar un crime ante os nosos xefes e incluso á hora de cuestionar o tratamento sensacionalista dos mesmos».
(P): Cales son os teus referentes xornalísticos e literarios? Podes falarnos deles e de que forma inflúen na túa forma de escribir?
Non sei se podo falar de referentes. Gústame ler a outras mulleres en xeral e tería que nomear a moitas, pero hai libros aos que adoito volver puntualmente para reler algúns dos fragmentos que fun subliñando. Un dos primeiros libros que me achegaron ao feminismo foi Evidencias, de María Xosé Queizán, que comprei nunha feira de libros de segunda man e téñolle moito cariño. Ademais, teño tamén a man sempre Unha habitación propia, de Virginia Wolf, que é curtiño e ilustrativo, ou Feminismos, de Olga Castro e María Reimóndez, máis divulgativo. Como referentes, na miña profesión hai moitas mulleres que teñen realizado o seu traballo con moita profesionalidade aínda que non teñan visibilidade e que me serven de exemplo cada día. E xa non só no xornalismo, senón na vida en xeral, non estou a favor desa crenza que di que as mulleres non temos referentes doutras mulleres que lideren proxectos. Temos o referente das nosas avoas que traballaron e pelexaron moito para que nós puideramos acceder á educación superior ou ao mundo laboral, algo co que elas non poderían nin soñar. Eran feministas incluso sen coñecer o termo.
(P): Tes no caixón algún proxecto do que nos poidas avanzar algo?
A min o parón provocado pola covid serviume para ter tempo e escribir. Agora mesmo, unha vez que todo recupera certa normalidade vaime ser moito máis difícil atopar ocos para poder facelo. Teño ideas, pero serame máis difícil atopar momentos para plasmalas.
(P): Que le Sara Vila no seu tempo libre?
Agora mesmo estou lendo As malas mulleres, de Marilar Aleixandre. Gústame ler outras mulleres porque, como comentaba antes, é unha forma de lernos e de atoparnos nas historias que compartimos. Outros libros que lin nestes últimos meses foron Deixádenos remar, de Ana Cabaleiro (que xa o lera sendo xurado do premio Xerais en 2020), O libro da filla, de Inma López Silva, ou A vida secreta de Úrsula Bas, de Arantza Portabales. Tamén Panza de burro, de Andrea Abreu, e El lunes nos querrán, de Najat El Hachmi, foron novelas que lin neste último ano e que me gustaron especialmente.
Foto da autora: Gonzalo García.
Lecturafilia 