«Abril» de Luz Darriba

“No espertar das cousas, a mañá asomando, o orballo nos cantos, nos gumes dos precipicios, a claridade aínda cativa, Andrea sentou nunha rocha para pedirlle sabedoría o mar. Ou calma, ou simplemente tempo: un tempo luminoso. Se os traumas, como as fendas, respiraran o ar fresco do día e minguaran ou, polo menos, repousaran, aqueles días foran de saíren xuntos á superficie e fitar á realidade. A brisa lene da mañá dáballe de cheo nas meixelas”.

Comecei a saber de Luz Darriba a través dos seus artigos no xornal Sermos Galiza, agora Nós Diario, nos que expresa sempre unha forma de entender o mundo no que a arte ten moito que facer. É dicir, que nos fala de problemas de índole social con moita sensibilidade, e aí é onde se observa a súa profesión, pois estudou Belas Artes e Filosofía e Letras na Universidade de Bos Aires, ademais de ter realizado centos de exposicións, macrointervencións en espazos públicos e recibir numerosas distincións internacionais. Despois de admirar o seu traballo, chego agora a Abril, unha novela que dedica a todas as nenas e nenos aos que lles roubaron a identidade, e na que tamén atopamos moitas das súas preocupacións habituais.

Tecida coma unha historia que atravesa a memoria de Galicia e do Río da Prata, Abril toma o pasado como referencia para analizar as feridas do presente de Andrea e Luísa, dúas mulleres que se atopan nun mar de dúbidas e de mentiras, quizais porque nunca ousaron ver de fronte cara á verdade. Ou non as deixaron.

Pode dicirse que Abril é o relato da ditadura militar arxentina e do xenocidio cometido por un réxime que tentou reprimir as voces das persoas disidentes facéndoas desaparecer. Pero tamén, e sobre todo, é o testemuño dos que non se resignan e falan e das feridas que chegan ata o presente, como no caso das dúas mulleres protagonistas e das que aparecen ao longo do relato. O resultado é un libro no que se abordan os traumas de fronte, e se reivindica o poder da mente e da terapia para curalos ou para aprendernos a convivir con eles.

Estamos, pois, diante dun libro moi poliédrico sobre todo na forma de contar, pois nel conflúen as frases curtas e que expresan moito, coa arte do collage e incluso o xornalismo e o xénero máis memorialístico; todo iso fai que a novela dispoña un ritmo trepidante, moi visual, o que non resta lirismo ao que se conta, tal e como observamos nos títulos dos capítulos, que comezan todos coa palabra “tempos”, construíndo unha cronoloxía vital do máis suxestiva e onírica.

En Abril ten moita importancia a atmosfera, esas descricións individuais do sentir dos personaxes mais tamén do que os rodea, como acontece con ese mar da Costa da Morte, que se erixe como protagonista en moitas pasaxes dunha novela na que, e non menos importante, atopamos unha reivindicación das mulleres como suxeitos activos do mundo (aínda que tamén temos que soportar violencias, aldraxes e atentados contra os nosos corpos).

En definitiva, Abril foi unha bonita descuberta, e tamén é necesario ese canto que realiza á memoria individual e colectiva que a miúdo nos queren facer esquecer.

“Quen podía non tentalo, non sumar, non se comprometer aínda que ese compromiso lle custase a vida? O presente era de loita, de esixencia, de terror. O futuro, de esperanza, pertencíalles. Non só a eles, a elas, a quen o daba todo por ese cambio: facíano polos demais, de aí o seu valor. Facíano con xenerosidade absoluta, considerando a alternativa de non chegar a gozalo. Facíano para sentir que as súas vidas tiñan sentido, eran vidas vividas, verdadeiras”.

Ficha técnica