Adoito escoitar que a poesía é un xénero total, no que cabe todo, e no que mellor se expresa os sentimentos e a controversia. Clara Vidal, coruñesa nacida nos anos 90, defínese como unha arquitecta da linguaxe e confesa que a poesía a persegue ata no xeito de camiñar dalgunhas persoas. Cunha formación moi polifacética, comezou a escribir poemas cos seis anos, e leva participado en certames e publicacións diversas, un camiño que a levou a publicar recentemente Linguaxes dixitais, o seu primeiro poemario, da man da editorial Urutau. Conversamos con ela, e marabillámonos ante a maxia e a esperanza das súas verbas.
Pregunta (P): Por que a poesía?
Podería dicir que son máis condenada que adepta, mais o certo é que son ambas cousas. A primeira vez que escribín un poema foi para participar nun certame que incluía debuxo e poema no cole. Obrigáronnos a todos os alumnos. Isto foi cando eu tiña 6 anos. Gañei o certame e non deixei de escribir nunca. Levo 20 anos escribindo poesía! En moitas ocasións, pensei seriamente en deixar de producir textos porque a escrita resta moito tempo e non me daba nada que puidese ensinar (nada físico, nada económico, nada que recoñecese o meu esforzo e a miña entrega), mais non son quen de deixar de escribir. A pesar da falta de apoio moitas veces ou da desesperación de sentir que non serve para nada, non son quen de deixar de escribir. A poesía perségueme até no xeito de camiñar dalgunhas persoas. É unha obsesión. É como se o meu cerebro estivese preparado para pensar todo en verso, en poesía. Como se os meus ollos tivesen un ollar poético que non controlo e que cando quere asoma, irremediabelmente e sen que poida facer nada.
(P): Que simboliza o teu primeiro poemario, Linguaxes dixitais?
Moitísimos anos de traballo. Moitísimos. Detrás deste primeiro poemario ha non só moito tempo dedicado á produción literaria, senón á depuración dos textos e á venda. Como o libro se editou no Brasil, fixen unha prevenda e continúo a vendelo eu mesma vía o meu WordPress. Isto trouxo e trae consigo un traballo en tempo bastante cuantioso. Mais o libro supón, entre moitísimas outras cousas, algo físico que ensinarme a min mesma e ensinar ao mundo para dicir: mira, cheguei a libro! Para algo serviu tanto esforzo, non? En resumo, simboliza moito traballo de antes, de durante e de despois.
(P): Publicaches outros micropoemarios en revistas. Como foi a túa evolución poética?
Aínda que escribo dende os 6 anos, mudei a galego aos 18 ou 19, ao pouco de entrar na universidade. Foi nese cambio de lingua cando houbo tamén un claro cambio no meu estilo. Foi entón tamén cando comecei a asistir a obradoiros literarios, a presentarme a certames e a ensinar os meus textos. Antes endexamais os podía ler ninguén baixo ningún concepto. Agora comprendo que sen que viaxen non chegan a ningunha parte e sen xente que os critique non melloran nunca. Deste xeito, tamén comecei a participar en revistas e publicacións, posto que publicar nunha editorial ou gañar un certame resulta moi complexo… Este outro xeito é unha forma de darte a coñecer e participar con temáticas e formatos que permitan compartir publicación con xente que admiras.
(P): Mesturas o sensorial co lado máis sentimental do ser humano. De onde xermolan os teus versos?
Procuro mesturar a temática coa intriga porque me sae natural que as palabras teñan unha lectura dupla. Son polisémica as 24 horas do día. Non o podo evitar. Podes entender unha cousa nun nivel de lectura e outra noutro nivel. Para min iso enriquece o texto e si que é certo que teño a facilidade de que me saia. O mesmo texto lido por un filólogo vai ter unha lectura máis técnica; iso non significa que a outra lectura non estea perfecta. Se o filólogo ten sensibilidade poética con respecto ao tema que trate no texto, obterá dúas lecturas. Para min iso amplía receptores. Alén diso, mesturar o sensorial si que pode que o controle máis, porque me parece unha boa maneira de incluír ao lector no texto, independentemente do nivel de lectura ao que se agarre.
(P): Como é o teu día a día coa poesía? Xorde en calquera momento ou teste que sentar para que naza a inspiración?
Moitas veces, anoto cousas nunha conversa de Telegram comigo mesma, envíome mensaxes de voz ou escribo nas marxes de calquera papel (no tríptico de información dun espectáculo que estea vendo, na factura da compra…, onde sexa). Cando me vén algo, teño que anotalo. Normalmente é unha idea sobre o que queira escribir ou uns versos xa depuradiños. Aínda así, eu despois traballo moito e doulle mil voltas a cada texto. Cando me saen versos xa enteiros, normalmente son entre dous e seis e teño a impresión interna de que levan xestando dentro de min moito tempo. Nestas ocasións, non adoito engadir moito porque considero que o poema xa está. Aos poemas case sempre lles sobran cousas, non lles falta. Cómpre medir ben os significados das palabras e eliminar as máximas posíbeis. O que estea que sexa porque ten que estar; se non, fóra! Cando me veñen versos así á cabeza, sen estar a pensar en poesía nese momento, atopan o seu momento no lugar e intre menos oportuno e teño que anotalo porque se non… ciao.
(P): Fas tamén videopoemas, demostrando que a arte é un todo único e que as diversas disciplinas se xuntan para formar produtos marabillosos. Cres que o futuro da poesía pasa pola inclusión de contido audiovisual?
Agardo que non unicamente porque non se me dá nada ben. Hahaha. Si é certo que moitas persoas adoran os meus videopoemas, mais eu vexo claras deficiencias, por descoñecemento do sistema audiovisual, ignorancia, falta de medios… Fago videopoemas porque si que un certo sector da poboación entra en YouTube e consome poemas mediante vídeos. Mais moita xente endexamais lerá un poema do meu WordPress nin abrirán un libro. Por que non intentar chegar a todo o mundo? Fágoo por iso. Penso que no futuro coexistirán ambos consumos de poemas, igual que agora. Persoalmente, eu coñezo poucos videopoemas dos que gostara de verdade. Ten que ser moi bo ou chegarme moito para que me guste. Eu son fiel ao libro en papel porque percibo máis e porque adoro o tacto das follas.
(P): Defíneste como arquitecta do verso, tras o que se desprende que concibes a poesía como un edificio de cuxas paredes se sosteñen moitas vidas. Non é así?
Non tanto como na relación coas persoas, senón como a formación do poema en si. O poema é independente, como un edificio. Susténtase só. Penso que os poemas son construcións que equiparan a importancia do contido e a do baleiro. O poema, igual que os edificios, precisan espazo. Nós vivimos nos ocos das casas, non nos muros. Mais, sen muros, non temos lugar baleiro que habitar. Existe unha necesidade recíproca do que ocupa e do baleiro (que ocupamos nós). É como o útero materno: vivimos no espazo dende sempre. Se me defino como arquitecta do verso é por dúas razóns principais. Primeira, porque intento construír ausencias que poidan encher os lectores. En realidade, eu fago un texto, mais os significados son cada interpretación que eles acaben de construír coas pistas (coas palabras) que lles deixo e tamén con silencios que coloco. E a segunda razón é que outra obsesión que teño é a arquitectura e eu mesma redactei unha teoría arquitectónica sobre lectura poética para un traballo de investigación de final de mestrado. Nel, emprego termos arquitectónicos e teorías de construción que vou exemplificando con poemas.
(P): No teu blog atopamos máis información e poemas soltos. É unha forma de darte a coñecer?
Si. Fíxeno para darme a coñecer e tamén para ter un contedor onde gardar todos os poemas que ía publicando noutros lugares, ben por colaborar en publicacións ou por gañar certames pequenos. Tamén aí penduro os videopoemas con ligazóns a YouTube, vendo o libro etc.
(P): Como está sendo a recepción do novo libro entre o lectorado?
Os lectores están a recibir o libro moi ben. Tiña medo, como é normal, mais está a gustar e iso para min é moi positivo. Calquera opinión que me axude a mellorar é benvida, mais polo momento poucas cuestións malas recibín sobre o libro. Supoño que nalgún momento chegarán e terei que aproveitalas para mellorar.
(P): Na contracapa do libro atopamos as verbas dunha poeta galega tan recoñecida como Emma Pedreira. Que supón para ti o seu apoio?
Unha sorte inmensa que non se pode explicar. Coñecín a Emma nun obradoiro literario no ano 2013. Dende entón, quedou co meu enderezo electrónico, despois veu Facebook… Sempre se portou moi ben comigo, animándome a mover os meus textos e confiando moitísimo na miña escrita e en min. No lanzamento de Linguaxes dixitais o 14 de decembro de 2018, contei que ela me dixo unha vez nese obradoiro que podía recitarlle unha listaxe da compra e se o recitaba así sería poesía, independentemente do que contivesen as liñas ou se estaban en verso. Para min ese comentario foi o inicio dunha confianza nos recitais e o seu apoio léndome e falándome dos meus textos foi unha confianza no meu traballo. Foi sempre unha persoa súper xenerosa comigo, pedíndome textos para criticarmos e ocupando o seu tempo só para axudarme. Que confíe en min despois de tantos anos e que me teña levado até Urutau (porque foi ela quen me animou a enviar o meu libro a unha convocatoria aberta que fixo a editorial) foi unha sorte inmensa que non podo explicar.
(P): De que forma inflúe a formación á hora de definir a túa escrita e a visión do mundo?
Pois diría que moita, xa que nunha das preguntas anteriores recoñecín a miña obsesión pola arquitectura a nivel universitario. Mais ha pouco tempo atopei unha redacción que escribín nun caderno do colexio cando eu tiña uns 3 ou 4 anos na que falaba da «arquitectura del texto». Parece que esta obsesión vén de lonxe! Con todo, si é certo que fun determinando máis ese «texto»: agora falo da poesía e agora falo da poesía do silencio, non de calquera estilo poético. A miña formación como filóloga, por outra parte, tamén supoño que inflúe bastante na produción de textos. A pesar disto, xa cando escribía en español o meu vocabulario era moi rico (pode que máis que agora) e sempre fun moi purista coa lingua e a gramática. Fun toda a vida unha repugnante coas linguaxes: quero facelo sempre todo o ben que poida, o ben que saiba, aprender todos os días algo novo e curioso sobre o idioma, sobre os usos, sobre as procedencias diacrónicas e etimolóxicas das palabras… En fin, unha terceira obsesión que confesarei nesta entrevista é a lingua. Hahaha. Tamén debería dicir que aos 5 anos máis ou menos eu xa tiña claro o que quería estudar: Literatura Española. O galego chegou despois. Fun sempre moi moi moi rigorosa cos meus gustos literarios.
(P): Cales son os teus referentes culturais á hora de escribir?
Gosto da pregunta que fas porque inclúes todas as artes. Abofé, calquera poeta do silencio que chegase ao meu escrutinio deixou pegadas, conscientes ou non, en min e na miña escrita. O meu poeta é José Ángel Valente, sen dúbida. Esta é a última obsesión que menciono por hoxe! Valente é un poeta sen fondo que, canto máis miras, máis atopas. Relacionei a súa produción poética con outra poesía, con outros xéneros literarios, con pintura, con música, con arquitectura, con danza… É elástico até máis non poder. Oxalá puidese dicir que teño influencias referenciais nos meus versos del. Oxalá se parecesen en algo. Obviamente, non, mais si que é a miña obsesión poética dende ha moitos anos e agardo que algo quede no meu traballo creativo e non só no meu traballo como investigadora pertinaz. Con respecto a outras artes, adoro a música e tamén algunhas técnicas de pintura. Penso que ofrecen moito contido poético que pouca xente quere aproveitar. Nos últimos tempos, estou intentando utilizar novos contidos musicais de músicas diferentes ou de elementos paramusicais, contidos que nunca usei tirados do cinema e, sobre todo, aspectos riquísimos da cultura popular da Galiza. Interésame non só a cultura como nación, senón como fonte de creacións artísticas: musicais, plásticas, retranqueiras, da arquitectura do aproveitamento, a devoción pola flora, o respecto pola fauna… En fin, todo.
Lecturafilia 