PRESENTACIÓN
Javier Marías, nunha entrevista realizada co galo do seu Premio Planeta pola novela “O mundo” comentou algo que é digno de destacar: dixo que non é necesario vivir as aventuras para describilas, que non é necesario sufrir as mesmas penurias ca os personaxes para ser quen de levalas ao papel. Con esa evidente pero esclarecedora reflexión xurde unha división na nosa imaxinería literaria de forma automática: a dos escritores “estáticos” (imos chamarlle así) e a dos escritores “aventureiros” (imos chamarlle así). No primeiro grupo atoparíamos mestres universitarios, persoas cunha vida relativamente corrente, lonxe do ruído da primeira liña de batalla. No segundo encadrariamos a correspondentes de guerra, soldados, personaxes torturados polo alcol e a mala vida. Tanto un grupo como o outro (moito nos gusta etiquetar) teñen insignes integrantes.
Así, figuras como Woolf, Proust ou Chesterton estarían cos estáticos e Dostoievski, Gabo ou Hemingway formarían parte dos aventureiros. Mais se algún destes últimos representa o paradigma de artistas “salvaxes” ese é Ernest Hemingway. Participou nas dúas grandes guerras, bebeu das mans do París máis florecente de comezos do XX, arrastraba unha historia persoal chea de violencia e dor, bicou ás mulleres máis fermosas da época, frecuentou os tugurios de cada cidade que pisou e emborrachouse en cada tasca que sentiu na barra o seu enorme cóbado. Buscaba veracidade, esa era a súa loita, buscaba autenticidade. E abofé que a encontrou.
POR QUEN DOBRAN AS CAMPÁS
Hemingway, non se discute, era un xenio, un deses artistas que redefinen estilos, que son capaces de envorcar toda a súa liña vital no papel como quen baleira un caldeiro cheo de auga nun pozo sen fondo. Na súa época era unha lenda e despois de morto a súa lenda faise máis e máis grande ata non atoparse a súa fin. E esa estela gañouna a pulso: ademais de vivir en primeira persoa os conflitos que asolaron o mundo, empapouse da Guerra Civil Española coma ninguén para parir unha obra inmensa e diáfana, veraz e profunda, unha obra mestra absoluta: Por quen dobran as campás. E que motivos pode ter un home rico, asentado, culto, célebre, para mazar o corpo e o espírito nas peores experiencias que pode sufrir a alma humana? Unha obsesión evidente da busca da verdade, de comprobar no barro insán da guerra a verdadeira pasta do ser humano, onde as calidades afogan e os odios xerminan, onde a máscara da impostura desaparece baixo o fogo.
Situada nunha cordilleira próxima a Madrid, nárrase a historia do dinamiteiro Robert Jordan, do bando dos republicanos, que chega ao país cheo dos ideais contra o fascismo imperante para cumprir ordes concretas de eliminación de pasos estratéxicos. Con sequidade, con frases contundentes e curtas na maioría das ocasións, circulan ante nós personaxes icónicos que nos fan cuestionarnos se moitos dos prexuízos que se teñen na actualidade son (ou eran) fundados. Atopámonos cun bando caótico, montaraz, desorganizado, carente da máis mínima orde, anárquico e incapaz de comprender a magnitude do monstro contra o que se está a loitar. Cun puñado de personaxes descritos con concisión e destreza, en pinceladas, que descubrimos realmente cos feitos, coas conversas entre eles, coa súa maneira de actuar nos momentos críticos, amósasenos polo miúdo o absurdo da guerra, a incomprensión para entender, no fondo de todo, o verdadeiro significado da loita entre irmáns. Inimigos inexistentes, medos feroces, vidas pacientes traumatizadas de raíz polo conflito do sangue e o odio.
No seu alegado pacifista, o autor mantén a tensión pola consecución da misión con descricións milimétricas que van máis aló do mero impacto visual: métese na pel do protagonista para explicar sensacións, cheiros, texturas, medos. Pon ao lector ao día con respecto ao comezo da guerra con historias de odio entre veciños que se fan tan terribles pola seguridade que se ten de que iso en verdade pasou, que alguén tivo que contarllo para poder describilo con tanta exactitude e minuciosidade, con tanto noxo e dor. Adopta diferentes puntos de vista para conseguir que a visión poliédrica sexa constante e o verdadeiro sexa sempre posto en dúbida.
Hemingway non fai xuízos paralelos malia a súa evidente mentalidade humanista, el coloca a un home adornado por todas as forzas e vontades que imaxina no medio dun país ao que é alleo pero que entende como unha metáfora do resto do planeta para demostrar a futilidade da súa posición, a inutilidade de que a vida dun home coma ese, que representa sen dúbida á humanidade, perda a oportunidade de ter unha existencia plena e completa. Ese home, ese personaxe, ese Jordan, mesmo ten tempo para amar a unha muller violada e tratada como un despoxo, ese home ten tempo para observar a beleza do ceo do mediodía reflectido na copa dos pinos ou o galope impecable dun cabalo rexio. Ese home é o espírito que mata a guerra, a xeración que trunca unha bomba.
Lecturafilia 