Falar con Juan Parcero (Moaña,1977) lévanos continuamente a reflexionar sobre a felicidade e, inevitablemente, sobre a identidade. Este moañés, cuxas historias se pegan á pel coma o salitre, vén de publicar recentemente A fiestra aberta, que está composta por tres voces que nos contan unha mesma historia. É esta unha novela diferente, arriscada, agridoce, e cuxas referencias levan directamente a Joyce, Faulkner, Steinbeck e mesmo Murakami.
A fiestra aberta é todo un descubrimento pois, aínda que trate sobre a crise, non é só iso, senón que colle o pensamento das persoas e lle dá unha volta. Esta novela forma parte dunha triloxía sobre a morte, posterior a Sangue no ollo, e previa á que sairá entre outubro e novembro co título de Vento na cara.
Pregunta (P): O mellor que se pode dicir da túa novela é que é diferente, es consciente do impacto que provoca no lector?
A idea non é facer unha novela diferente, senón tentar parecerme aos autores que máis me gustan, cos que máis desfrutei, os que máis conseguiron que me cuestionase todo o que é isto no que estamos todos embarcados e que ás veces chamamos vida. O que si que se desexa dende que te pos a “andamiar” a novela é que esta sexa o máis fonda posible, que faga que o lector lembre a súa lectura uns cantos días alomenos, que non sexa un produto de usar e tirar.. É o que busco como espectador de cine ou como lector obsesivo e tamén é o que quero ofrecer, por suposto. De tódolos xeitos, o concepto de impacto o considero subxectivo, momentáneo e illado da frialdade dun suxeito completamente imparcial. Pero isto que digo non existe, quero dicir, non se poden esquecer as vivencias persoais ou os momentos de ánimo. As obras chégannos cando nos chegan e nos pegan ou non xa non só pola súa calidade senón polo noso punto de vista e circunstancias. A imparcialidade, penso, é un termo sobrevalorado, por imposible.
(P): En A fiestra aberta os teus personaxes serven para facer unha fonda reflexión sobre a felicidade e a infelicidade, que pensas destes dous conceptos? En cal cres?
En conversas sobre A fiestra aberta ou Sangue no ollo (a anterior novela), moitas veces atopámonos falando sobre eses conceptos tan etéreos e realmente sobados e sobreutilizados. Todo o mundo parece que busca a felicidade coma fin último e perde o camiño, a pausa, os momentos de fonda tristeza ou inmensa ledicia que se nos regalan. Hai milleiros de frases motivadoras en tazas, carteis, coaching, charlas… que para min son dunha superficialidade infinita. Cada un atopa o seu camiño no que considera, pero perde moito tempo na forma e non no fondo, no xeral e non no concreto. Unha vez definíronme coma un pesimista contento ou un optimista triste e penso que acertaron: nese equilibrio, cando menos, podemos atopar a calma, observar con relativa distancia e reflexionar. Convén pararse, baixar deste tren tolo e sen freos que é o noso día a día. Non creo nos absolutos conceptos de felicidade ou tristeza, pero si nos intres de gozo, momentáneos, prístinos, que non podemos alargar porque senón deixarían de gardar a maxia que os rodea.
(P): Recreas uns feitos e atréveste coa creación de tres voces moi diversas que nos contas o mesmo desde distintas ópticas. Como son esas voces e por que decidiches crealas?
É imposible falar de personaxes e voces sen descubrir ás miñas referencias. Antes falabamos do impacto. Cando lin The sound and the fury de Faulkner e a historia da familia contada por diferentes membros; cando lin As I lay dying, tamén de Faulkner e os sons das mentes rodeando a un cadaleito non quedei impactado, quedei pampo. E A fiestra aberta tenta buscar, desa maneira que me cativou e me pareceu tan prismática e efectiva, o mesmo, é dicir, mostrarnos que cada un ten a súa verdade e que esa é inmutable só na cabeza do que a pensa. Mesmo os feitos poden semellar diferentes pola mesma causa que comentabamos anteriormente: non existe a imparcialidade.
Teño que dicir, neste punto, que as referencias das miñas lecturas básicas e case epifánicas tales como o falado Faulkner, o adorado Dostoyevsky, Joyce, Flaubert, Mann, Steinbeck… son iso, referencias, ou sexa, en ningún momento pretendo chegar a esas cotas de xenialidade nin chegar ao lugar sen retorno que é a pretensiosidade.
(P): A crise aparece como tema principal, xunto ás drogas, no teu libro, é casual ou ten algo que ver con vivencias persoais ou do entorno?
Por suposto, o que me rodea inflúe no que escribo, mais non fai falla, ao meu entender, que a acción ou os feitos teñan sucedido na realidade. Non me teño por un grande escritor, nin sequera un regular, pero si que creo que son un bo observador. A crise é latente, evidente e palmaria. O golpe que deu a chegada da droga a barrios marxinais de pobos mariñeiros destruíu xeracións enteiras, borrándoas do mapa, iso son datos. E eu, como observador, temeroso e calado, tento fabular a partires de intres, de anécdotas narradas por un terceiro, de vidas que pasan ao teu carón e te tocan malia que tentes fuxir.
(P): Nalgunha presentación do libro manifestaches que o libro é estraño, pois poucos hai en Galicia que se constrúan desta forma, podes explicarnos esta afirmación?
Esa manifestación sempre a poño en boca de outros. Non teño nin o coñecemento nin a intención de separarme de ninguén no estilístico. A afirmación sobre a miña maneira de escribir vén de xente como X. M. Millán ou Luis Pérez (Luis de Nasidas) ambos os dous eruditos lectores, profundos coñecedores de persoeiros e obras galegas actuais e pasadas. Din (eles e outros máis, lectores e libreiros) que a novela se sae do estándar, que non conta as cousas de maneira lineal nin cun observador omnisciente, pola contra, busca outros métodos de redacción, dos que falamos máis arriba. E volvo repetir, porque hoxe en día todo é malinterpretado: a humildade do que fala é bandeira.
(P): Atréveste co uso do monólogo interior, desa técnica que escribe o fluír dos pensamentos dun personaxe sen parar, como se a mesma mente os pensase. Onde está a complexidade desta técnica?
Cando no derradeiro capítulo do Ullyses de Joyce, atopas un monólogo interior como o da señora Bloom, máis de cincuenta páxinas sen puntos nin comas, sen alento, de arrebatadora fondura ao tempo que forza, non podes máis ca tentar facer algo parecido, na túa propia escala, sempre menor. Malia que a técnica ten unha complexidade, sobre todo, de estrutura, por non caer en redundancias, na superficialidade da fala ou na sobre verbalización, o que tentei foi deixarme levar ao principio para despois, co texto en “groso”, tentar afinar o máis posible. Gocei desta parte, a verdade.
(P): No prólogo da novela, Xosé Manuel Millán Otero describe as influencias e declara que nos teus relatos escoitamos a Joyce, Faulkner, Steinbeck, son estas as túas lecturas predilectas ou hai outras máis que están detrás?
Antes de que Millán me fixese entrega do prólogo, tivemos numerosas conversas. El dicía que quería coñecer en que se convertera aquel bacharel de vinte anos atrás. Coa primeira lectura de A fiestra aberta, acertou en tódalas miñas lecturas, case infaliblemente. Mesmo falou dun libro de Murakami que acababa de ler! Quedei sorprendido, admirado e orgulloso. Eses tres grandes que nomeas na pregunta son básicos para min, pero tamén outros, como poden ser García-Márquez, Cunqueiro, Mann… pero por riba de todos eles atópase a figura do inmenso Dostoyevsky, mestre de mestres, influencia de tódolos anteriores, un escritor cun coñecemento tan fondo da alma humana que asusta e un narrador tan vívido que produce congoxa.
(P): O libro, aínda que trata unha historia universal, é moi mariñeiro. Ten que ver o feito de que sexas natural do pobo pontevedrés de Moaña?
Tódalas miñas historias, curtametraxes, contos, novelas, relatos, teñen sempre como fondo o mar e como lugares comúns os que se poden topar en Moaña, onde nacín e onde non me imaxino sen el na memoria. Coñecemos os grandes lugares da literatura universal: o Dublín milimétrico de Joyce, o imaxinario Macondo de García-Márquez, o incrible condado de Yoknatapawa de Faulkner, o escuro á vez que glorioso San Petersbrugo de Dostoyevsky. Ben, eu teño a Moaña e ao seu mar como fío condutor. Nunca escribín o nome do pobo, nin o farei, é máis, na próxima novela crearei o meu Macondo, que se chamará Aferrons, pero é inevitable buscar os paralelismos co meu fogar.
(P): A fiestra aberta é coma un crebacabezas que hai que ordenar moitas veces e ao que debemos volver para entender moitas pezas do noso pasado máis recente. Xa sei que non es de moralexas, pero cal era o obxectivo á hora de escribir esta novela tan profunda e intensa?
Nietzche fala dunha teoría: a do eterno retorno. Milan Kundera volve a ese tema tan atractivo como revirado. Eu, pola miña parte, como filósofo, vaso toda a novela nesa tese, a da eterna repetición, xeración tras xeración, dos mesmos erros, esa caste de burato negro que parece que nos conduce a un constante erro, xa cometido polos nosos ascendentes en decisións que teñen que ver co importante da existencia: o amor, a fidelidade, os celos, a personalidade aditiva… Ademais dese obxectivo, o de plasmar a idea propia sobre o eterno retorno, tentei mostrar o máis descarnadamente posible, tal como me parece a min que é o que nos rodea, feitos e intres que sucederon preto de min e que se encadearon cunha manchea de momentos fundamentais no meu sentir.
(P): Que acollida está tendo a novela entre o diverso público?
Se me preguntas polas ventas, a verdade é que non teño a menor idea e non por desinterese, ao contrario, sería marabilloso escribir un libro que chegase a miles de persoas e que me permitise vivir da escrita, senón porque carezo de datos por vergoña de preguntalos. En canto ás opinións que me chegan de lectores, a verdade é que non podo estar máis satisfeito. Cos medios dos que dispoñemos agora mesmo, o contacto co lector é inmediato e doado e encántame responder ás preguntas que me trasladan, sempre tentando deixar á análise de cada un o corolario que máis os satisfaga.
(P): A portada da novela chamou a atención de moitas persoas, podes explicarnos o seu sentido na novela?
Neste punto teño que nomear ao meu querido Borja Doel, un auténtico artista, un deseñador que se empapa da obra sobre a que vai a traballar e capta sempre a esencia principal da mesma con unha claridade e nitidez que me abraian. Dende o primeiro contacto con el, para a realización dun cartel para unha curtametraxe ata esta última colaboración, sempre se involucrou de cheo, coa mellor das actitudes e unha disposición entrañable e profesional, perdendo o seu valioso tempo por amor ao arte que domina. Cada portada, cada deseño, é un agasallo que o seu ollo nos fai. No caso de A fiestra aberta, condensou, nunha soa imaxe, a meirande parte do espírito da narración. O dito: un artista.
(P): Ao final de cada capítulo escribes en maiúsculas frases que deixan ao lector en fite, cavilando. Cal é o sentido destas advertencias?
Máis ca un sentido, o que tento é facer un resumo do capítulo, facendo ver que as palabras sempre están aí, que non hai máis que colocalas nunha orde determinada para que collan sentido e nos transmitan algo.
(P): Como queda o corpo e a mente logo de ter escrito unha historia tan intensa e profunda?
A sensación sempre é a mesma: meta conseguida. Desfruto tanto escribindo que non canso, ao contrario, sempre quero seguir contando cousas, historias, vidas… cando rematei, neste caso, comecei con outra, da que falaremos axiña.
(P): Xa non seremos os mesmos se lemos esta novela, iso está claro. Pero, que efectos che gustaría causar nos lectores/as?
O único que busco é a reflexión, a pausa, a lectura desfrutada, non pretendo ensinar nada a ninguén, ningunha lección, ningún sermón. Diso estamos servidos cada día e cada hora do noso ano. Se consigo que un lector, despois de rematar a novela pense: “este tipo fíxome pensar na morte, na felicidade, no amor, nos celos…” serei un escritor feliz.
(P): Proximamente sairá outra novela na mesma liña ca esta. Podes falarnos un pouco máis dela e da data de publicación?
Entre outubro e novembro e da man da Editorial Toxosoutos, á que lle agradezo enormemente a valentía de publicar A fiestra aberta (sobre todo a Patricia Torrado, a editora que tirou para adiante o proxecto), sairá a próxima novela da que podo dicir, aquí por primeira vez por escrito, que se chamará Vento na cara. Nela presentarei o pobo de Aferróns, tratarei o tema que é común a tódalas novelas, é dicir, a morte (sexa por amor, vinganza, sexo, violencia, retiro…) dende un novo punto de vista: o da perda definitiva, e rematarei esta triloxía da Morte que comezou con Sangue no ollo aló no 2010.
(P): E unha última pregunta complexa. Podes recomendarnos libros que nos fagan sufrir e gozar da literatura ao mesmo tempo?
Ao longo da entrevista fun soltando nomes de autores e novelas imprescindibles para min. Todos teñen en común iso que dis. Sofres coas historias pero non es capaz de sacar os ollos das páxinas. Unha vez dixéronme que antes que ler nada había que pasar polos clásicos. Encántanme as listas, así que van cinco:
The sound and the fury, W. Faulkner
Crime e castigo, F. Dostoyevsky
The grapes of wrath, J. Steinbeck
Der Zauberberg, de T. Mann
Merlín e familia, de A. Cunqueiro
Lecturafilia 