PRESENTACIÓN
Antes de criar o Ulises que, non nos esquezamos, é considerada por infinidade de institucións e autores como a mellor novela do século XX, Joyce escribiu dúas obras que, malia estar baixo a sombra mastodóntica da xa mencionada, son claros exemplos de perfección e dominio da linguaxe escrita. Unha delas é Dublineses, a outra, Retrato do artista adolescente. As dúas parecen ir preparando o camiño ao lector para o tremendo impacto da seguinte entrega, xa que en ámbalas dúas atópanse referencias, temas e estilos sinxelamente recoñecibles na terceira: o monólogo interior como forma exacta do libre fluír do pensamento de calquera das personaxes (que máis tarde cobraría forza das mans do Nobel Faulkner), o dominio dun vocabulario extenso, culto e refinado, a facilidade para suplantar calquera tipo de personalidade como si se coñecese como propia, a precisión das descricións da cidade e os seus máis escuros recunchos, o tratamento do nacionalismo, o terror á relixión e os seus tótems, o tormento das culpabilidades e demos interiores arrastrados dende a infancia…
En Ulises prodúcese a eclosión definitiva do Joyce máis inspirado e transgresor, arriscado e mesmo dificultoso de ler se non se conta coa guía adecuada, un autor que en cada un dos dezaoito capítulos dos que consta a novela fai gala dun estilo diferenciado, enchido de referencias externas a textos de toda índole, dende os relixiosos ata os clásicos. Mais antes de acometer esa labor de éxtase literaria pasou por estadios máis sinxelos e factibles, por actos de reflexo da realidade da maneira máis crúa e social, como sucede no compendio de contos que é Dublineses.
DUBLINESES
O control e a memoria da que Joyce fai uso en cada un dos seus escritos é dunha fondura e riqueza pouco común que o convertía nun superdotado para o oficio que escolleu, se non foi o oficio o que o escolleu a el. Cando por causas da vida tivo que emigrar da súa cidade coñecíao todo dela. E nese todo abranguemos dende a idiosincrasia do irlandés até a cartografía milimétrica da mesma. Nesa cidade medrou, sufriu e gozou ata que as circunstancias o deixaron. E se coñecía o bo, tamén coñecía do mesmo modo as hipocrisías e debilidades do dublinés, do cidadán medio que reflicte en Dublineses. Os quince relatos nos que se desenrola a obra suceden nas rúas e casas da cidade, e son reflectidos dunha maneira intensa e real, dolorosa e crúa, tanto que a edición do libro tivo certos problemas coa censura da época, pouco acostumada á impiedade da visión dun xenio. E non usamos este apelativo á lixeira, pois, como calquera das obras mestras da literatura, cada lectura achéganos unha mostra da intemporabilidade dos sentimentos humanos, facéndonos ver ben ás claras que o medo, a traizón, a inxustiza ou a carraxe dos perdedores é consustancial á actividade vital de cada home. Resulta curioso apreciar que esa cidade fría e húmida palpita e teme como o barrio no que vivimos, como o pobo no que habitamos. A delicada ourivería que destila Dublineses ten un punto de aliciente que non nos debe pasar desapercibido: no primeiro capítulo a linguaxe é basta e as construcións moi básicas, como do neno que acaba de nacer, para, a medida que pasamos páxinas e historias, ir cambiando o ton, facéndose máis refinado e ousado na adolescencia, máis temperado e melancólico na vellez. Non en van, o derradeiro capítulo titúlase “Os mortos” –relato levado ao cine con desigual sorte por John Huston coa súa filla Angelica como actriz principal no ano oitenta e sete- .
Ben certo é que o impacto de Ulises en min foi devastador, tirando por terra calquera idea preconcibida sobre todo o anterior (e posterior) que tiña lido, facendo que cada obra caída nas mans fose comparada e analizada estilisticamente dende o prisma da de Joyce. Mais todo o que aporta como obra para relativizar a literatura é dun prezo inigualable. Con Dublineses este feito non sucedeu, por sinxelas razóns: a pureza dos sentimentos tratados, a violencia do mundo observado cos ollos do escritor, a calidade da linguaxe e o fino e sutil do narrado.
Cada cal escollerá un relato ou dous como os seus favoritos, diso é imposible fuxir, pero coincidirá cada lector en que cada nova pasada que se lle dá a este libro nos enriquece con novos detalles que non captamos na primeira ocasión, quizais por estaren demasiado pendentes da trama, quizais por non ter a capacidade de Joyce de recrear un mundo tan propio para el como eterno para todos, un dos libros do dublinés que renovou a lingua inglesa e mesmo a narrativa moderna cun estilo único e, na opinión do que escribe, aínda non igualado.
Lecturafilia 